Təcrübə tələbələrə və ya yeni məzunlara müəyyən müddət ərzində işdə və ya təşkilatda işləmək təcrübəsi qazanmağa imkan verən öyrənmə təcrübəsidir. Bu təcrübə tələbələrə nəzəri biliklərlə yanaşı, iş dünyasında praktiki bacarıqlar da verir. İş həyatında təcrübə keçməyin üstünlükləri arasında iş təcrübəsi qazanmaq, peşəkar bacarıqları inkişaf etdirmək, iş dünyasında əlaqələr qurmaq, real iş mühitini yaşamaq, potensial karyera imkanlarına qapı açmaq, biznesdə gözləntiləri anlamaq və onlara hazırlaşmaq daxildir. 

Təcrübə növləri hansılardır?

• Məcburi təcrübə:

Tələbələrə təhsil aldıqları müddətdə müəyyən müddət ərzində iş yerlərində və ya müəssisələrdə çalışaraq nəzəri biliklərini praktikaya çevirməyə imkan verən məcburi təcrübə formasıdır. Təcrübə müddəti başa çatmalı və təcrübə dəftəri və ya sənədi doldurulmalıdır. Məcburi təcrübələr başlamazdan əvvəl müəssisə və ya məktəb tərəfindən təsdiqlənməlidir. Təcrübənin etibarlı olması üçün təcrübə keçdikdən sonra müəssisə və məktəb tərəfindən qəbul edilməli və təsdiq edilməlidir. Tələbələr təcrübə müddətində iş həyatında təcrübə qazanaraq öz peşələrində özlərini inkişaf etdirə bilərlər. Məcburi təcrübələrin müddəti və şərtləri fərqli olsa da, onlar adətən təlim proqramlarının bir hissəsi kimi həyata keçirilə bilər. 

• Könüllü təcrübə:

Tələbələrin özlərini təkmilləşdirmək, təcrübə qazanmaq və müxtəlif peşələrdə təcrübə keçmək üçün könüllü olaraq iştirak etdikləri təcrübə proqramlarıdır. Bu təcrübələr kollec, bakalavr, magistr tələbələri arasında xüsusilə populyardır və tez-tez tələbələrə karyera məqsədlərinə doğru təcrübə qazanmağa kömək edir. Könüllü təcrübə vasitəsilə tələbələr həm də məsuliyyət götürmək, əməkdaşlıq etmək və liderlik bacarıqları kimi mühüm xüsusiyyətləri inkişaf etdirə bilərlər.

• Ödənişli təcrübə:

Tələbələrin işəgötürən tərəfindən müəyyən edilmiş ödənişlə işlədiyi təcrübə proqramlarıdır. Bu cür təcrübələr çox vaxt tələbələrə gəlir əldə etməyə imkan verir. Ödənişli təcrübələr xüsusilə maliyyə, hüquq, mühəndislik kimi bəzi sahələrdə geniş yayılmışdır. Ödənişli təcrübə tələbələrə həm peşəkar, həm də maliyyə baxımından faydalıdır.

• Yay təcrübəsi:

Tələbələrin yay tətilində müəyyən müddət iş yerlərində çalışaraq təcrübə qazanmalarına və iş dünyasına hazırlaşmasına imkan verən təcrübə proqramlarıdır. Yay təcrübələri ümumiyyətlə universitet tələbələri arasında geniş yayılmışdır və xüsusilə yay tətili zamanı tələbələrin vaxtlarından səmərəli istifadə etmələrinə kömək edir. Bu təcrübələr maliyyə, hüquq, mühəndislik, səhiyyə kimi müxtəlif sektorlarda keçirilə bilər. Yay təcrübələri vasitəsilə tələbələr biznes gözləntilərini başa düşmək, peşəkar əlaqələr qurmaq və karyera məqsədlərinin qoyulması ilə bağlı fikir əldə etmək üçün mühüm fürsət əldə edirlər.

Təcrübə üçün iş yerinin seçimi və əhəmiyyəti:

İş yeri seçimi səmərəli təcrübə müddəti baxımından son dərəcə vacibdir.

• İş yerinin sizin maraqlarınıza uyğunluğu:

Təcrübə dövrü tələbələrin peşə həyatına başlamazdan əvvəl təcrübə qazandıqları dövrdür. Bu səbəbdən iş yerinin tələbənin maraqlarına uyğun olması tələbənin təcrübə prosesindən maksimum səmərəlilik əldə etməsini təmin edir. Məsələn, tələbə rəqəmsal marketinq sahəsində karyera qurmaq istəyirsə, onun üçün rəqəmsal marketinq agentliyində təcrübə keçməsi daha faydalı olar. 

• İş yerinin funksionallığı:

Təcrübə prosesində tələbələrin iş yerində praktiki olaraq öyrəndikləri peşəkar bacarıqlarını inkişaf etdirmələri nəzərdə tutulur. Bu səbəbdən təcrübə keçiləcək iş yerinin funksional olması və tələbələrin peşəkar bacarıqlarını inkişaf etdirə biləcəkləri bir mühitə sahib olması vacibdir. Tələbələr iş yerində digər işçilərlə qarşılıqlı əlaqə qura bilməli və təcrübə prosesində real iş həyatı təcrübəsi qazanmalıdırlar.

• İş yerinin böyüklüyü:

Təcrübənin keçəcəyi iş yerinin ölçüsü tələbələrin peşə bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Geniş miqyaslı iş yerində təcrübə keçmək tələbələrə daha çox öyrənmə imkanları təklif edir. Böyük bir şirkətdə təcrübə keçmək tələbələrə daha çox departament və proseslərlə qarşılıqlı əlaqə imkanı verir və peşəkar bacarıqlarını daha da inkişaf etdirmək şansı verir.

• İş yerindən referans:

Təcrübə müddəti tələbələrin karyeraları üçün əhəmiyyətli bir addımdır və təcrübə keçəcək iş yerinin referansları da bu addımda son dərəcə əhəmiyyətlidir. Tələbələrin təcrübə keçdikləri iş yerindən əldə etdikləri arayışlar onların gələcək karyeralarında mühüm rol oynaya bilər. Buna görə də təcrübə keçəcəyi iş yerinin istinadlarını araşdırmaq və iş yerinin əvvəlki təcrübəçilərə necə münasibət göstərdiyini öyrənmək vacibdir.

Təcrübə dövrü tələbələrin peşə həyatına başlamazdan əvvəl mühüm təcrübə qazandıqları dövrdür. Tələbələrin bu təcrübəni ən səmərəli şəkildə əldə etmələri üçün iş yeri seçimi son dərəcə vacibdir. İş yerinin maraq dairənizə uyğunluğu, funksionallığı, ölçüsü və istinadları kimi amillər iş yeri seçərkən vacib amillərdəndir. Bu amillərə diqqət yetirməklə, təcrübə müddətinizi ən səmərəli şəkildə keçirə və peşəkar bacarıqlarınızı artıra bilərsiniz.